Տնտեսական հետընթացի ու պետական պարտքի աճի… «հեղափոխությունը». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Նիկոլ Փաշինյանը իշխանափոխությունից հետո խոստանում էր, որ Հայաստանում շատ շուտով «տնտեսական հեղափոխություն» է տեղի ունենալու։ Իսկ 2019 թվականին Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում խոստանում էր ստեղծել մինչև 1 մլն 500 հազար աշխատատեղ, լուծել 2 մլն 500 հազար մարդու զբաղվածության հարց, վերացնել աղքատությունն ու Հայաստանը ոչ միայն դարձնել արդյունաբերական երկիր, այլև 15-ապատկել Հայաստանի ՀՆԱ-ն։ Հասկանալի է՝ սրանք մեկ-երկու տարվա մասին չեն, բայց իրականում 5-6 տարին բավական ժամանակ էր գոնե որոշակի դրական դինամիկա արձանագրելու համար։ Բայց ամեն ինչ գնում է հակառակ ուղղությամբ: Ճիշտ է՝ երկու տարի, արտաքին գործոնների ազդեցությամբ պայմանավորված, բարձր տնտեսական աճ ունեցանք, բայց ներկայում տնտեսությունը վերադառնում է իր նախկին վիճակին։
Պատահական չէ, որ 2024 թ. երկրորդ եռամսյակից սկսած տնտեսական աճի ցուցանիշը նվազել է շուրջ 2 անգամ։ Իսկ հաջորդ տարվա համար խոստացված առնվազն 7 տոկոս աճի փոխարեն բյուջեի նախագծի հիմքում դրված է ընդամենը 5,6 տոկոս աճ, այն էլ մեծ հաջողություն կհամարվի, եթե գոնե այդ խոստումն իսկապես իրագործվի։ Հայաստանի տնտեսությունն այնպիսի մեծ կախվածության մեջ է դրվել արտաքին գործոններից, որ դրանց փոփոխությունը կարող է նաև շատ մեծ բացասական ֆոն ստեղծել Հայաստանի տնտեսության համար։ Ուստի, այս պայմաններում նույնիսկ ՀՆԱ-ի կրկնապատկման մասին խոսելն է անիմաստ։ Ինչ վերաբերում է աշխատատեղերի ստեղծման խնդրին, ապա դրա համար անհրաժեշտ էր բարենպաստ պայմաններ ստեղծել բիզնեսի գործունեության համար։ Չէ՞ որ ամենաշատ աշխատատեղերն ապահովում է հենց բիզնեսը։
Բայց իշխանություններն իրենց քայլերով ու օրենսդրական նախաձեռնություններով մի կողմից՝ բիզնեսի ներկայացուցիչների համար անընդհատ վարչարարական դժվարություններ են ստեղծում, հարկային տեռորի են ենթարկում, մյուս կողմից՝ անընդհատ իրավապահ «մահակն» են պահում նրանց գլխավերևում. քրեական վարույթների, կալանքների պակաս չկա։ Ամեն տարի իշխանությունները մտածում են, թե ինչ նոր հարկատեսակներ ու տուգանքների տեսակներ կարող են գործի դնել ինչպես տնտեսվարողների, այնպես էլ քաղաքացիների վրա՝ նրանց դարձնելով «տուգանքի մատերիալ»։ Տնտեսական և հարկային ոլորտը համակարգողներն այդպիսով փորձում են ցույց տալ, թե կոշտ միջոցներով պայքարում են ստվերի ու հարկերից խուսափելու դեպքերի դեմ, բայց այս պարագայում բարձրաստիճան պաշտոնյաների ու նրանց հետ փոխկապակցված անձանց կարողություններն աստղաբաշխական կերպով աճում են։
Արդյունքում ունենք ցուցանիշներ, որոնք պարզապես սարսափելի են: Միայն այս տարվա առաջին ինը ամիսներին հարկային ծրագրված մուտքերի թերակատարում է գրանցվել 8 տոկոսի կամ 150 միլիարդ դրամի չափով։ Գոնե պետբյուջեով նախատեսված ծախսերը պատշաճ կերպով կատարեն, որպեսզի հավել յալ տնտեսական արդյունք արձանագրվի, սակայն դա էլ չեն անում։ Դրա համար էլ այս տարվա ինն ամսվա տվյալներով՝ կապիտալ ծախսերի (դպրոցաշինություն, ջրամբարաշինություն, ճանապարհաշինություն և այլն) թերակատարումը հասել է 30 տոկոսի կամ 124 միլիարդ դրամի։ Բայց մի ուղղություն կա, որտեղ իշխանությունները միշտ երկնիշ աճի ցուցանիշներ են գրանցում։ Խոսքը վերաբերում է պետական պարտքի ավելացմանը։ Այնպիսի մի վտանգավոր կետի ենք հասել, որ միայն պարտքի սպասարկումը կազմում է գրեթե կենսաթոշակներին ուղղվող միջոցների չափ՝ 395 միլիարդ դրամ՝ արձանագրելով 13 տոկոս աճ։
Ի՞նչ ունենք արդյունքում: Կապիտալի արտահոսք, օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների էական նվազում, արտագաղթի մեծ տեմպ, աղքատության բարձր մակարդակ և այլն, և այլն: Պատահական չէ, որ, տնտեսագետների կարծիքով, 2025 թ. նշված բացասական միտումների հետևանքով՝ անշեղորեն կաճեն աշխատող աղքատների թիվը, աղքատության միջին մակարդակը, չափավոր աղքատությունը և հատկապես՝ ծայրահեղ աղքատությունը։ Այսինքն, եթե իշխանությունները հեղափոխություն են իրականացրել, ապա այն ոչ թե տնտեսական զարգացման հեղափոխություն է, այլ տնտեսական հետընթացի ու պետական պարտքի աճի «հեղափոխություն»։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
Lur24.am